آلودگی‌نوری، مشکلات و راه‌حل‌های آن

تیم تحریریه اکووات: آلودگی نوری شاید یکی از مباحثی است که پیدایش آن محدود به صد سال گذشته‌است. در این مقاله به بررسی اثرات و راه‌های جلوگیری از آلودگی نوری می‌پردازیم و راه‌کارهای جایگزین برای کاهش این تهدید را با هم بررسی می‌کنیم.

یکی از بهترین نکات بیرون از، نمای آسمان شب آن است. جایی دورتر از زرق و برق ساختمان‌های بلند و خیابان‌ها، راه شیری بالای سرمان مشخص می‌شود. هر چه آلودگی نوری بیشتر شود، شانس ما برای دیدن ستاره‌های شب کمتر می‌شود، ولی مشکلات فقط به اینجا ختم نمی‌شوند و آلودگی نوری عواقب شدید دیگری نیز در پی دارد. با دو تن از کارشناسان این امر در مورد خطرات و راه‌های پیشگیری از آلودگی نوری صحبت کرده‌ایم.

مشکل شب‌های ما از کجا آمده است؟ (فابیو فالچی – محقق)

فالچی صحبت‌های خودش را با این جمله آغاز می‌کند: «باید ۵ ساعت رانندگی کنم تا بتوانم آسمان پرستاره‌ای ببینم.» مسیر درازی است، البته نه برای کسی که زندگی‌اش را وقف تحقیق بر روی کهکشان‌ها کرده است. فالچی ۱۵ سال است که بر روی آلودگی نوری و شیوه‌های اندازه‌گیری آن تحقیق می‌کند. فالچی در مورد نتایج تحقیقی که در سال ۲۰۱۶ منتشر شده بود می‌گوید: «حتی خودم هم شوکه شده بودم.» این تحقیقات نشان می‌دهند که ۸۳٪ مردم جهان در آلودگی نوری زندگی می‌کنند. این رقم در اروپا و ایالات متحده به ۹۹٪ می‌رسد. آلودگی نوری در اغلب موارد ناشی از استفاده بیش از حد، نا درست و تنظیم نشده از چراغ‌ها و سیستم‌های روشنایی است. فالچی: «شما می‌توانید گنبدهای نور بالای شهرها را از صدها کیلومتر آن طرف‌تر ببینید.»

فالچی آلودگی نوری را «مه روشن» می‌نامد ولی جدای از اسم شاعرانه آن، حقیقت چیز دیگری است. آلودگی نوری به غیر از این که باعث هدر رفت منابع مالی و انرژی فراوانی می‌شود، پیامدهای ناگواری بر سلامت انسان و محیط زیست او دارد. بسیاری از حیوانات زمان زندگی خود را با شب و روز تنظیم می‌کنند و آلودگی نوری موجب اختلال در روند شکار، مهاجرت و تولید مثل آن‌ها می‌شود. فالچی در مورد تاثیر روشنایی بر انسان می‌گوید: « آلودگی نوری موجب ایجاد اختلال در درک ما از شب و روز می‌شود. سطح ملاتونین در بدن ما به هم می‌ریزد و ساعت خواب و سیستم دفاعی بدن‌مان آسیب می‌بیند.»

تاثیر آلودگی نوری بر آینده بازار روشنایی (مایکل استتس – تحلیل‌گر بازار)

استتس یکی از مدیران کمپانی لدونس است. نظر او در مورد آلودگی نوری ساده و قانع کننده است: «آلودگی نوری با به کار گیری تجهیزات مناسب و سیستم‌های کنترل روشنایی، قابل کاهش است.» چیزی که استتس در مورد آن صحبت می‌کند استفاده از دیمر‌ها، تایمرها و سنسورهای حساس به حرکت است؛ تکنولوژی‌هایی که به خوبی با روشنایی‌های LED هماهنگ هستند. نکته‌ای که در مورد روشنایی معابر عمومی نیز باید به آن توجه داشت، استفاده از قاب‌های مناسب است تا از انتشار نور به سمت آسمان جلوگیری شود. استفاده از چراغ‌های LED، به نسبت سیستم‌های روشنی قدیمی، این امکان را برای ما فراهم می‌کند تا مناطق مدنظر بیشتری را روشن کنیم و انتشار نور به صورت بهینه‌ای صورت گیرد. استتس می‌گوید: «در حال حاضر فقط در مورد دو مورد کاری از دست ما ساخته نیست: یک نوری که از سطح زمین و ساختمان‌ها بازتاب می‌شود؛ دوم نوری که توسط ذرات موجود در جو پراکنده می‌شود.»

خاموش کردن لامپ‌هایی که مورد نیاز نیستند یکی از کاراترین روش‌های جلوگیری از آلودگی نوری است. چیز دیگری که اهمیت دارد این است که بدانیم چه نقطه‌ای را می‌شود با نور کمتری روشن کرد. استتس معتقد است این نکته‌ای است که اختلاف نظرهایی بر سر آن وجود دارد. برای مثال عده‌ای معتقدند که می‌بایست شب‌ها نمای ساختمان‌ها نورپردازی شوند. در حالی که عده‌ی دیگری می‌گویند که این کار هیچ اهمیتی ندارد و هدر دادن انرژی است. امنیت و ایمنی شب نیز با روشنایی گره‌خورده است. استتس می‌گوید استفاده صحیح از روشنایی‌ها مسئله‌ی جدیدی است که همراه با سیستم‌های روشنایی LED مطرح می‌شود. هنوز بحث‌هایی وجود دارد و راه حل نهایی پیدا نشده است. استتس می‌گیرد. استتس: «در حال حاضر ما باید به دنبال یافتن راهی باشیم که از نظر امنیت، نیازهای عمومی، طراحی و کارایی، قابل اتکا باشد.»

مهم‌ترین عوامل ایجاد آلودگی نوری

آلودگی نوری در شهرها اغلب مواقع ریشه در عوامل زیر دارد:

• بکار نگرفتن زمان سنج، حسگرهای حرکتی یا دیگر وسایل کنترل برای خاموش کردن منابع روشنایی هنگامی که نیازی به آنها نیست.
• طراحی ناشایست، به ویژه در روشن سازی محیط های کاری که در آنها سطوح بالایی از روشنایی، افزون بر نیاز آن محیط کار در نظر گرفته می شود.
• انتخاب نادرست حباب چراغ ها که سبب می شود این چراغ ها نتوانند نور را به طور مستقیم و تنها به بخش های مورد نیاز بتابانند.
• گزینش ناشایست منابع نوری پرمصرف، برای اهداف روشن سازی که با منابع کم مصرف تر دست یافتنی هستند.
• کاستی در آموزش مدیران ساختمان ها و ساکنین آنها جهت بکارگیری بهینه ی دستگاه های روشن سازی.
• کاستی در رسیدگی و تعمیر چراغها که افزایش نورهای هرز و هزینه بری بیشتر را در پی دارد.
• برخی از این نورپردازی ها حتی ممکن است سبب پراکندگی حواس رانندگان و زمینه ساز تصادفات شوند.

این بار وقتی پیش از خواب چراغ‌های اتاق‌تان را خاموش کردید نگاهی به بیرون بیاندازید و ببینید چه تعداد چراغ روشن وجود دارد که نیازی به آن‌ها نیست؟ چه تعداد از چراغ‌ها دقیقا همان‌جایی را روشن می‌کنند که لازم است؟ نگاهی به آسمان بیاندازید و ببینید چند ستاره از میلیاردها ستاره موجود در آسمان بالای سرمان را می‌توانید بشمارید؟ اگر در شهری مثل تهران ساکن هستید نظر خودتان را در مورد آلودگی نوری و طبعات آن با ما در میان بگذارید.

• منابع: LEDvance و شبکه هوپا